20 lat temu, 28 lipca 2000 r., w ramach obchodów 60. rocznicy zbrodni katyńskiej został otwarty i poświęcony Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu. W uroczystościach wzięli udział premier Polski Jerzy Buzek oraz wicepremier Rosji Wiktor Christienko. Razem z polską nekropolią został również otwarty cmentarz ofiar sowieckich represji - mieszkańców Smoleńszczyzny, w tym co najmniej kilkuset Polaków, głównie ofiar operacji polskiej NKWD z lat 1937-1938.
Premier Jerzy Buzek w czasie uroczystości podkreślał, że "nie ma w nas,
wszystkich Polakach, głębszej rany, która goiłaby się tak długo, bez
względu na to, czy mamy, czy nie mamy tu swoich bliskich. Katyń bowiem
to nie tylko straszliwa zbrodnia dokonana w majestacie sowieckiego
prawa, to również kłamstwo powtarzane tysiące razy, które pozostało
kłamstwem. Na całe pokolenia słowo 'Katyń' w Polsce i na całym świecie
pozostanie znakiem ludobójstwa i zbrodni wojennej".
Wicepremier Rosji Wiktor Christienko powiedział natomiast, że dla Rosjan doskonale zrozumiałe są uczucia Polaków związane z Katyniem. Dodał, że Las Katyński będzie "na zawsze symbolem strasznej tragedii", i przypomniał, że ofiarami nieludzkiej machiny stalinowskiej "byli nie tylko polscy oficerowie, ale i obywatele ZSRS".
Budowę zespołu muzealnego zapoczątkowało wydane w 1996 r. rozporządzenie rządu Federacji Rosyjskiej "dotyczące stworzenia miejsc pamięci w miejscach spoczynku obywateli sowieckich i polskich - ofiar represji totalitarnych w Katyniu i Miednoje".
Koordynatorem prac koncepcyjnych oraz budowy Polskiego Cmentarza Wojennego była Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz jej sekretarz generalny Andrzej Przewoźnik. W ramach konkursu wybrano projekt zespołu kierowanego przez rzeźbiarzy Zdzisława Pidka i Andrzeja Sołygę.
Budowa nekropolii została sfinansowana ze środków przekazanych przez polski rząd oraz zebranych przez Rodziny Katyńskie i Polską Fundację Katyńską, a także innych ofiarodawców.
Cmentarz obejmuje obszar 1,4 ha. Wchodząc, odwiedzający przechodzą pomiędzy dwoma pylonami z wizerunkami polskich orłów wojskowych. Przy wejściu zostały również umieszczone płyty z wizerunkami polskich odznaczeń wojskowych - Krzyża Virtuti Militari, a także Krzyża Kampanii Wrześniowej 1939.
Idąc dalej, odwiedzający mijają drewniany Krzyż Prymasowski, który został przekazany w 1988 r. przez ówczesnego prymasa Polski kard. Józefa Glempa; na początku stał w tle pomnika z kłamliwym napisem mówiącym o tym, że zbrodni katyńskiej dokonali Niemcy.
W pobliżu znajdują się także cztery pionowe płyty z symbolami religii, których wyznawcy spoczywają na cmentarzu. Twórcy nekropolii potraktowali cały teren jako symboliczną mogiłę.
Wicepremier Rosji Wiktor Christienko powiedział natomiast, że dla Rosjan doskonale zrozumiałe są uczucia Polaków związane z Katyniem. Dodał, że Las Katyński będzie "na zawsze symbolem strasznej tragedii", i przypomniał, że ofiarami nieludzkiej machiny stalinowskiej "byli nie tylko polscy oficerowie, ale i obywatele ZSRS".
Budowę zespołu muzealnego zapoczątkowało wydane w 1996 r. rozporządzenie rządu Federacji Rosyjskiej "dotyczące stworzenia miejsc pamięci w miejscach spoczynku obywateli sowieckich i polskich - ofiar represji totalitarnych w Katyniu i Miednoje".
Koordynatorem prac koncepcyjnych oraz budowy Polskiego Cmentarza Wojennego była Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz jej sekretarz generalny Andrzej Przewoźnik. W ramach konkursu wybrano projekt zespołu kierowanego przez rzeźbiarzy Zdzisława Pidka i Andrzeja Sołygę.
Budowa nekropolii została sfinansowana ze środków przekazanych przez polski rząd oraz zebranych przez Rodziny Katyńskie i Polską Fundację Katyńską, a także innych ofiarodawców.
Cmentarz obejmuje obszar 1,4 ha. Wchodząc, odwiedzający przechodzą pomiędzy dwoma pylonami z wizerunkami polskich orłów wojskowych. Przy wejściu zostały również umieszczone płyty z wizerunkami polskich odznaczeń wojskowych - Krzyża Virtuti Militari, a także Krzyża Kampanii Wrześniowej 1939.
Idąc dalej, odwiedzający mijają drewniany Krzyż Prymasowski, który został przekazany w 1988 r. przez ówczesnego prymasa Polski kard. Józefa Glempa; na początku stał w tle pomnika z kłamliwym napisem mówiącym o tym, że zbrodni katyńskiej dokonali Niemcy.
W pobliżu znajdują się także cztery pionowe płyty z symbolami religii, których wyznawcy spoczywają na cmentarzu. Twórcy nekropolii potraktowali cały teren jako symboliczną mogiłę.
"Widziany z odległości, wydaje się płaskim obszarem - dopiero z bliska dostrzegamy, iż ma on kształt kurhanu z okalającym go wykopem, którego mur stał się ścianą pamięci. Idąc alejką, odwiedzający schodzi poniżej poziomu ziemi, tym samym symbolicznie przekracza granicę życia i śmierci" - czytamy w publikacji "Katyń. Przewodnik szlakiem zbrodni".
Tym, co uderza przybywających w to miejsce, jest rdzawoczerwony kolor elementów cmentarza, który może się kojarzyć zarówno z kolorem zakrzepłej krwi, jak i rdzą na guzikach mundurów wydobytych w czasie ekshumacji. Żeliwo, z którego zostały wykonane elementy cmentarza, zostało bowiem pokryte specjalnym środkiem, który przyspiesza korozję.
W zamiarze Zdzisława Pidka pomnik miał starzeć się tak jak i jego otoczenie. Rdzawy kolor mają też umieszczone na ścianie wykopu żeliwne epitafia ku czci każdego z pomordowanych.
"Indywidualne epitafia są jednym z najważniejszych elementów cmentarza, a ich ułożenie w sześciu pionowych rzędach stanowi odwołanie do ciał układanych warstwami w dołach śmierci" - czytamy w przewodniku po cmentarzu. W zamyśle twórców mur wykopu stanowi rodzaj podziemnej kaplicy i muzeum pamięci. Kolor rdzy ma również grupa ołtarzowa. Składa się ona z żeliwnej płyty-bramy, na której zostały odciśnięte nazwiska 4212 pomordowanych (tak bowiem szacowano w momencie otwarcia cmentarza; według najnowszych ustaleń mówi się o 4415 zabitych), a także widniejącego w prześwicie krzyża, stołu ofiarnego oraz zawieszonego w wykopie pod poziomem ziemi dzwonu, na którym został wyryty napis "Katyń" oraz tekst "Bogurodzicy".
Jak dowiadujemy się z publikacji "Katyń. Przewodnik szlakiem zbrodni", "symbolika grupy ołtarzowej odwołuje się do Zmartwychwstania Pańskiego - brama i krzyż nawiązują do Grobu Pańskiego i odsuniętego przez Zmartwychwstałego Chrystusa kamienia, a podziemny dzwon - do głosu prawdy wydobywającego się nawet spod ziemi".
Przed ołtarzem znajdują się dwie żeliwne pamiątkowe tablice.
Jedna z nich wskazuje miejsce, w którym prezydent Lech Wałęsa wmurował w 1995 r. kamień węgielny pod budowę cmentarza, który wcześniej został poświęcony przez papieża Jana Pawła II. Na tablicy znajduje się napis "Cierpieniu - prawdę, umarłym - modlitwę, w obliczu Boga Wszechmogącego".
Z kolei druga tablica symbolizuje hołd złożony w imieniu narodu polskiego "ponad 4400 spoczywającym w Lesie Katyńskim oficerom Wojska Polskiego z obozu w Kozielsku zamordowanym wiosną 1940 r. przez NKWD".
Przed ołtarzem zostało też rozmieszczonych sześć zbiorowych mogił. Na cmentarzu znalazły się jedynie dwa indywidualne groby - gen. Bronisława Bohaterewicza (Bohatyrewicza) i gen. Mieczysława Smorawińskiego.
Pomiędzy drzewami znajdują się nieregularne płyty żeliwne, które zostały umieszczone w miejscu siedmiu dołów śmierci, z których wydobyto szczątki ofiar. Wokół nekropolii rozciąga się Las Katyński, niemy świadek zbrodni sprzed osiemdziesięciu lat.
5 marca 1940 r. Biuro Polityczne KC WKP(b) podjęło decyzję o rozstrzelaniu polskich jeńców przebywających w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz polskich więźniów przetrzymywanych przez NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej.
Konsekwencją tej decyzji była zbrodnia katyńska. Po trwających miesiąc przygotowaniach 3 kwietnia 1940 r. rozpoczęto likwidację obozu w Kozielsku, a dwa dni później obozów w Starobielsku i Ostaszkowie.
Przez następne sześć tygodni Polacy byli wywożeni grupami do miejsc kaźni. W wyniku decyzji z 5 marca 1940 r. zamordowano ponad 21 tys. osób: oficerów WP, funkcjonariuszy innych służb i formacji państwowych.
Tym, co uderza przybywających w to miejsce, jest rdzawoczerwony kolor elementów cmentarza, który może się kojarzyć zarówno z kolorem zakrzepłej krwi, jak i rdzą na guzikach mundurów wydobytych w czasie ekshumacji. Żeliwo, z którego zostały wykonane elementy cmentarza, zostało bowiem pokryte specjalnym środkiem, który przyspiesza korozję.
W zamiarze Zdzisława Pidka pomnik miał starzeć się tak jak i jego otoczenie. Rdzawy kolor mają też umieszczone na ścianie wykopu żeliwne epitafia ku czci każdego z pomordowanych.
"Indywidualne epitafia są jednym z najważniejszych elementów cmentarza, a ich ułożenie w sześciu pionowych rzędach stanowi odwołanie do ciał układanych warstwami w dołach śmierci" - czytamy w przewodniku po cmentarzu. W zamyśle twórców mur wykopu stanowi rodzaj podziemnej kaplicy i muzeum pamięci. Kolor rdzy ma również grupa ołtarzowa. Składa się ona z żeliwnej płyty-bramy, na której zostały odciśnięte nazwiska 4212 pomordowanych (tak bowiem szacowano w momencie otwarcia cmentarza; według najnowszych ustaleń mówi się o 4415 zabitych), a także widniejącego w prześwicie krzyża, stołu ofiarnego oraz zawieszonego w wykopie pod poziomem ziemi dzwonu, na którym został wyryty napis "Katyń" oraz tekst "Bogurodzicy".
Jak dowiadujemy się z publikacji "Katyń. Przewodnik szlakiem zbrodni", "symbolika grupy ołtarzowej odwołuje się do Zmartwychwstania Pańskiego - brama i krzyż nawiązują do Grobu Pańskiego i odsuniętego przez Zmartwychwstałego Chrystusa kamienia, a podziemny dzwon - do głosu prawdy wydobywającego się nawet spod ziemi".
Przed ołtarzem znajdują się dwie żeliwne pamiątkowe tablice.
Jedna z nich wskazuje miejsce, w którym prezydent Lech Wałęsa wmurował w 1995 r. kamień węgielny pod budowę cmentarza, który wcześniej został poświęcony przez papieża Jana Pawła II. Na tablicy znajduje się napis "Cierpieniu - prawdę, umarłym - modlitwę, w obliczu Boga Wszechmogącego".
Z kolei druga tablica symbolizuje hołd złożony w imieniu narodu polskiego "ponad 4400 spoczywającym w Lesie Katyńskim oficerom Wojska Polskiego z obozu w Kozielsku zamordowanym wiosną 1940 r. przez NKWD".
Przed ołtarzem zostało też rozmieszczonych sześć zbiorowych mogił. Na cmentarzu znalazły się jedynie dwa indywidualne groby - gen. Bronisława Bohaterewicza (Bohatyrewicza) i gen. Mieczysława Smorawińskiego.
Pomiędzy drzewami znajdują się nieregularne płyty żeliwne, które zostały umieszczone w miejscu siedmiu dołów śmierci, z których wydobyto szczątki ofiar. Wokół nekropolii rozciąga się Las Katyński, niemy świadek zbrodni sprzed osiemdziesięciu lat.
5 marca 1940 r. Biuro Polityczne KC WKP(b) podjęło decyzję o rozstrzelaniu polskich jeńców przebywających w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz polskich więźniów przetrzymywanych przez NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej.
Konsekwencją tej decyzji była zbrodnia katyńska. Po trwających miesiąc przygotowaniach 3 kwietnia 1940 r. rozpoczęto likwidację obozu w Kozielsku, a dwa dni później obozów w Starobielsku i Ostaszkowie.
Przez następne sześć tygodni Polacy byli wywożeni grupami do miejsc kaźni. W wyniku decyzji z 5 marca 1940 r. zamordowano ponad 21 tys. osób: oficerów WP, funkcjonariuszy innych służb i formacji państwowych.
źródło: asr/PAP, fot. Getty Images
Więcej na ten temat
