W Domu Kultury Polskiej w Wilnie w środę odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Świadkowie Katynia: Józef Mackiewicz, Stanisław Swianiewicz”. Prof. Adam Fitas z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego podkreślił w rozmowie z PAP, że Swianiewicz i Mackiewicz, „to związani z Wilnem i Wileńszczyzną kluczowi świadkowie zbrodni katyńskiej”.
Wileńska konferencja miała charakter interdyscyplinarny – wzięli w niej udział historycy, badacze literatury (m.in. prof. Adam Fitas czy doc. dr Halina Turkiewicz), historycy i politolodzy (m.in. doc. dr Andrzej Pukszto, prof. Marek Kornat, Wojciech Łysak), tłumacz Leonardas Vilkas. Ponieważ celem konferencji była również popularyzacja nauki, zaproszono do jej współtworzenia pedagogów i edukatorów Biura Edukacji Narodowej IPN. W czasie konferencji podsumowano również pierwsze półrocze realizacji projektu „Lekcje w Mackiewczówce”, realizowanego w tym roku przez Wydział Konsularny i Polonii Ambasady RP w Wilnie.
„Tematyka konferencji była związana z trzema wydarzeniami: przede wszystkim rok 2022 został ogłoszony przez sejm RP Rokiem Józefa Mackiewicza. W tym roku obchodzimy również 25. rocznicę śmierci Stanisława Swianiewicza. Ponadto w bieżącym roku mija 80 lat od ujawnienia prawdy o losie polskich oficerów, którzy dostali się do sowieckiej niewoli w 1939 r. Obie wymienione wyżej postacie mogły bezpośrednio świadczyć o przerażającej zbrodni, dokonanej przez Sowietów w katyńskim lesie” – wyjaśnił dr Tomasz Roguski, przedstawiciel Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”, głównego organizatora konferencji.
Roguski wskazał, że postacie Mackiewicza, jednego najwybitniejszych polskich pisarzy XX w., i Swianiewicza, wybitnego ekonomisty, prawnika, pisarza i sowietologa, łączą przede wszystkim dwie kwestie – Wilno, w którym działali, jak też zbrodnia katyńska, której obaj, na różny sposób stali się świadkami.
Z kolei prof. Fitas podkreślił w rozmowie z PAP, że Swianiewicz i Mackiewicz „to związani z Wilnem i Wileńszczyzną kluczowi świadkowie zbrodni katyńskiej”.
„Pierwszy z nich, profesor ekonomii i wykładowca Uniwersytetu Stefana Batorego, był właściwie jedynym bezpośrednim polskim świadkiem mordowania polskich oficerów, drugi – znany w dwudziestoleciu międzywojennym publicysta i reportażysta wileńskiego »Słowa« – miał z kolei możność oglądania pod Smoleńskiem dołów i tego wszystkiego, co po żołnierzach zostało w wyniku bestialskiej zbrodni sowieckiej”.
„Obydwaj pozostawili po sobie ważne świadectwa tych wydarzeń. Mackiewicz był m.in. autorem pierwszej autorskiej i mającej charakter literacki monografii, z której zachodni świat dowiedział się o Katyniu – »The Katyn Wood Murders«, a Swianiewicz znakomicie napisanych wspomnień osnutych wokół tej problematyki – »W cieniu Katynia«. Obydwaj przez długie dziesięciolecia po II wojnie światowej bezkompromisowo walczyli na emigracji o prawdę na temat tej zbrodni, choć nie było to bezpieczne nawet w wolnym świecie zachodnim” – zauważył Fitas. Dr Andrzej Pukszto, politolog z Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie, podkreślił, że to wydarzenie „jest szansą, by Wilno poszczyciło się tymi wybitnymi postaciami, które w tym mieście działały przez wiele lat i często wracały do tego okresu w swoich pracach”.
W konferencji udział wzięli też pedagodzy z polskich szkół na Litwie. Jak stwierdziła Danuta Szejnicka, prezes Stowarzyszenia Polonistów na Litwie, obie „postacie związane z Wilnem, które to miasto ukształtowały, są dla nas wyjątkowo cenne, gdyż są przykładami w budowaniu tożsamości kulturowej ucznia, zapoznawania go z kręgiem kultury regionalnej”.
Organizatorzy postarali się również o to, by uczestnicy konferencji mogli zabrać ze sobą literaturę związaną z tematem konferencji. Zarejestrowane osoby otrzymały zestawy książek przekazane bezpłatnie przez wydawnictwa: „Tylko prawda jest ciekawa. O twórczości Józefa Mackiewcza” Wydawnictwa Instytut Literatury i biografię Józefa Mackiewicza autorstwa prof. Kazimierza Maciąga pt. „Sam jeden. Józef Mackiewicz – pisarz i publicysta” Wydawnictwa IPN; otrzymali również materiały edukacyjne Biura Edukacji Narodowej IPN.
Ci, którzy nie mogli uczestniczyć w obradach, mogli je śledzić dzięki transmisji na żywo zorganizowanej przez portal Wilnoteka.lt. Zapis konferencji dostępny jest nadal na kanale YT portalu Wilnoteki i FB Wilno LIVE.
Organizatorzy konferencji: Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”, Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie oraz Stowarzyszenie Polonistów na Litwie.
Projekt został sfinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu „Polonia i Polacy za Granicą 2022”.
