Chociaż brakuje precyzyjnych danych, to straty ludzkie Litwy w czasie II wojny światowej, jak twierdzi dyrektor Litewskiego Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu dr Arūnas Bubnys, mogą sięgać nawet 250 tys. osób.
1 września hitlerowskie Niemcy zaatakowały II Rzeczpospolitą, rozpoczynając w ten sposób II wojnę światową. 17 września do ataku Niemiec dołączył Związek Sowiecki.
„Kiedy rozpoczęła się wojna i kiedy Niemcy zaatakowały Polskę, to Litwa od razu ogłosiła neutralność. Były próby niemieckie, aby przeciągnąć Litwę na swoją stronę. Poprzez litewskiego ambasadora w Berlinie, Kazysa Škirpę, proponowano Litwie, aby korzystając z wojny i ciężkiej sytuacji Polski, wywalczyła Wilno jako historyczną stolicę. Prezydent Smetona i rząd Litwy jednak trzymał się neutralności, mając nadzieję, że to w jakiś sposób pozwoli ominąć zawirowania wojenne” – mówi „Kurierowi Wileńskiemu” Arūnas Bubnys.
Neutralność Litwy
Historyk podkreślił, że generalnie podpisany 23 sierpnia 1939 r. pakt Ribbentrop-Mołotow podzielił Europę Środkową na strefy wpływu i los Litwy był przesądzony. Rozmówca zaznaczył, że chociaż Litwa ogłosiła neutralność, to mimo wszystko sympatie, zarówno społeczne, jak i rządowe, były po stronie polskiej. Żołnierze polscy, którzy przekroczyli granicę litewską, zostali internowani, ale generalnie rząd Litwy nie robił przeszkód, gdyby żołnierze polscy chcieli przedostać się na Zachód. Jeśli chodzi o uchodźców cywilnych, to oni w ogóle nie byli poddawani żadnym nadzwyczajnym ograniczeniom.
Latem 1940 r. dokonana została faktyczna okupacja Litwy przez ZSRS. Chociaż w Europie szalała już II wojna światowa, to faktycznie działania wojenne Litwa odczuła dopiero po ataku III Rzeszy na ZSRS.
„W ciągu tygodnia terytorium Litwy zostało zajęte przez Niemcy, które nie traktowały jej jako niepodległego kraju, tylko część terytorium Związku Sowieckiego. Wówczas rozpoczął się reżim okupacyjny i Holokaust. W trakcie okupacji niemieckiej najbardziej ucierpiała wspólnota żydowska. Zginęło wtedy nie mniej niż 90 proc. litewskich Żydów. Z pewnością straty ludzkie odnotowały również inne narodowości, w tym również Litwini, Polacy i Romowie. Dokładnych liczb nie znamy. Szacuje się jednak, że oprócz 200 tys. wymordowanych Żydów zginęło kolejne 25-30 tys. osób innych narodowości” – zaznacza historyk.
Straty na froncie
Mówiąc o stratach litewskich w czasie II wojny światowej, trzeba pamiętać, że dotyczyły one nie tylko okupacji niemieckiej, ale również sowieckiej.
„Kiedy w 1944 r. powróciła okupacja sowiecka, to wówczas została ogłoszona mobilizacja. Do wojska zabrano kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców Litwy, z których 15 tys., a może nawet 20 tys. zginęło na froncie. Więc największe straty ludzkie, oczywiście nie zaliczając do tej liczby Żydów, Litwa poniosła nie w czasie okupacji niemieckiej, tylko na froncie. Straty na froncie były większe nie tylko z powodu represji niemieckich, ale również sowieckich, które rozpoczęły się po ponownym zajęciu Litwy” – precyzuje Arūnas Bubnys, zdaniem którego w trakcie wojny mogło zginąć do 250 tys. mieszkańców Litwy.
II wojna światowa rozpoczęła się o godz. 4:45 1 września 1939 r., kiedy III Rzesza zaatakowała Polskę na całej długości granicy polsko-niemieckiej. Wojna zakończyła się 2 września 1945 r. kapitulacją Japonii. Szacuje się, że podczas II wojny światowej zginęło minimum 60 mln osób, co stanowiło wówczas około 3 proc. populacji. Niektórzy badacze twierdzą, że ofiar ludzkich było znacznie więcej – w granicach 80 mln.
