Prezydent Gitanas Nausėda oświadczył, że należący do Rosji Królewiec „nigdy nie będzie Kaliningradem”. Takie oświadczenie prezydent Litwy zamieścił w sieci X (dawniej Twitter) po tym, jak rosyjskie władze postanowiły przemianować królewieckie muzeum Kristijonasa Donelaitisa w muzeum literatury.
Skrytykował decyzję władz
Gitanas Nausėda podkreślił, że obwód kaliningradzki jest historyczną częścią Litwy, tzw. Małą Litwą. „Jak by się Rosja nie starała, Karaliaučius (pol. Królewiec — przyp. red.) nigdy nie będzie Kaliningradem” — stwierdził prezydent.
Prezydent skrytykował decyzję władz rosyjskich odnośnie przemianowania Muzeum Kristijonasa Donelaitisa – luterańskiego księdza, najsłynniejszego i praktycznie pierwszego poety litewskiego – w muzeum literatury. Działania władz rosyjskich Nausėda porównał do palenia książek w hitlerowskich Niemczech. Muzeum Donelaitisa zostało otwarte w 1979 r. w Czystych Prudach pod Królewcem.
Zasada nienaruszalności granic
Zdaniem dr Andrzeja Pukszty, prezydent nie powinien był zamieszczać tego rodzaju oświadczeń w sieci społecznościowej.
— Właśnie decyzja rosyjskich władz w sprawie przemianowania muzeum wywołała tak ostrą reakcję prezydenta. W kontekście dzisiejszych wydarzeń w Ukrainie wypowiedź ta była nie na miejscu. Teraz Rosja twierdzi, że Litwa ma wobec niej roszczenia terytorialne. Tymczasem w Unii Europejskiej obowiązuje zasada nienaruszalności granic i wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są jej przestrzegać niezależnie od okoliczności historycznych — komentuje dr Andrzej Pukszto, politolog Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie.
Irytacja Kremla
Rosyjskie media oraz politycy określili wypowiedź Nausėdy jako „roszczenia terytorialne wobec Rosji”. Rzeczniczka prasowa rosyjskiego MSZ Marija Zacharowa nazwała prezydenta Litwy „kartonowym głupkiem, który rozpowszechnia swoje mokre fantazje historyczne”.
„Przypomnę tylko, dzięki komu stolica Litwy nazywa się Vilnius, a nie Wilno. Tak postanowił Stalin, który w 1939 r. ze stroną litewską zawarł umowę o przekazaniu Wilna i obwodu wileńskiego Republice Litewskiej oraz o obustronnej pomocy Związku Sowieckiego i Litwy” — nie kryjąc irytacji oświadczyła Zacharowa.
Rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow nazwał Litwę „krajem nieprzyjaznym dla Rosji, który ma roszczenia terytorialne wobec obwodu kaliningradzkiego”. „Wyrażone przez prezydenta Litwy roszczenia potwierdzają najgłębsze obawy Rosji” — podkreślił Pieskow.
Z kolei Aleksiej Żurawliow, wiceprzewodniczący komitetu ds. obrony w Dumie Państwowej stwierdził, że „wszystkie kraje bałtyckie powinny należeć do Rosji, tak jak przed rewolucją”.
„Przydałby się nam także przesmyk Suwalski” — oświadczył rosyjski polityk.
Bandyckie obwieszczenia Kremla
Rimvydas Valatka, litewski dziennikarz i publicysta, sygnatariusz Aktu Niepodległości Litwy sądzi, że już powinniśmy przestać stale zamartwiać się tym, co myślą w Rosji.
— Czy przejmujemy się tym, co powiedział jeden czy drugi bandyta dla tej czy innej telewizji? Raczej nie. Tak samo nie powinno nas obchodzić, co mówią o nas w Rosji. Powinniśmy komentować wypowiedzi ludzi, którzy szanują nasze normy prawne oraz prawo międzynarodowe i nie zwracać uwagi na bandyckie obwieszczenia Kremla — podkreśla Rimvydas Valatka.
Ślady Donelaitisa na dawnych ziemiach pruskich
Zdaniem prezydenta Litwy należy za wszelką cenę zachować historyczne i entograficzne dziedzictwo obwodu królewieckiego, mimo że dawna litewska mniejszość narodowa w dawnych Prusach Wschodnich praktycznie przestała już istnieć. Ślady Donelaitisa na dawnych ziemiach pruskich są bardzo istotne.
Przyszły poeta i duchowny urodził się 1 stycznia 1714 r. we wsi Lazdynėliai w Małej Litwie, w dzisiejszym rejonie Gusewo (pol. Gąbin) w obwodzie królewieckim. Studiował m.in. teologię na Uniwersytecie w Królewcu. W 1743 r. otrzymał święcenia kapłańskie i został powołany do parafii kapłańskiej w miejscowości Tolminkiemis, gdzie był księdzem aż do śmierci w 1780 r.
W Tolminkiemis Donelaitis wybudował nowy murowany kościół, szkołę i dom dla wdów po pastorach. Największym i najbardziej znanym dziełem literackim Donelaitisa jest poemat Metai (Pory roku). Utwór składa się z czterech części podzielonych według pór roku i opowiada o życiu chłopów. Donelaitis został pochowany w kościele w Tolminkiemis. Miejsce jego pochówku po dziś dzień zachowało się w podziemiach kościelnych.
Zmieniono nazwy na rosyjskie
Mała Litwa (lit. Mažoji Lietuva) to wschodnie obszary obecnego obwodu kaliningradzkiego i okolice Kłajpedy. Zamieszkiwali ją dawniej przeważnie Litwini, którzy po Hołdzie Pruskim w 1525 r. przeszli na luteranizm.
Kiedyś były tam zamki krzyżackie i wiele innych zabytków, największe miasta regionu to Sowieck (dawna Tylża) oraz Czerniachowsk (Instrucz). W okresie istnienia Prus Wschodnich tereny te dobrze się rozwijały, miały rozwiniętą gospodarkę i naukę. W Królewcu działał założony w 1544 r. Uniwersytet Albrechta.
Sytuacja kardynalnie się zmieniła po wejściu armii sowieckiej na przełomie 1944/1945 r. Teren obecnego obwodu królewieckiego został właściwie zrównany z ziemią, dziedzictwo kulturowe i historyczne rozgrabiono i zniszczono. Wszystkie nazwy historyczne zamieniono na rosyjskie.
W 1946 r. Królewiec (niem. Königsberg) przemianowano na Kaliningrad na cześć Michaiła Kalinina, przewodniczącego prezydium Rady Najwyższej ZSRR, podpis którego widnieje na decyzji o zamordowaniu polskich oficerów w Katyniu w 1940 r.
