Rozmowa z dr. Łukaszem Wardynem, ekspertem prawnym Europejskiej Fundacji Praw Człowieka.
Od początku lat 90., kiedy Litwa odzyskała niepodległość, alfabet litewski zastąpił w
paszportach rosyjską cyrylicę, a imiona i nazwiska mniejszości polskiej są zapisywane
zgodnie z litewskim alfabetem. Od tego czasu kwestia pisowni imion i nazwisk mniejszości
polskiej na Litwie od dawna jest kością niezgody w relacjach polsko-litewskich. Od kiedy
Europejska Fundacja Praw Człowieka zajęła się sprawami dotyczącymi pisowni imion
i nazwisk w oryginale?
Najnowsza batalia rozpoczęła się w 2007 r., kiedy ja i moja przyszła żona poszliśmy do
urzędu stanu cywilnego, żeby zapisać się na ślub. Wtedy dowiedziałem się, że moja żona nie
będzie moją żoną, ale żoną jakiegoś pana Vardyna. Wtedy rozpoczęliśmy całą batalię
prawną. W międzyczasie powstała Europejska Fundacja Praw Człowieka i od tego czasu
udało się fundacji dokonać znaczących, przełomowych zmian w poglądach sądownictwa
litewskiego.
Europejska Fundacja Praw Człowieka właśnie rozpoczęła kampanię społeczną
„Mam prawo do oryginalnej pisowni imion i nazwisk”. Na czym ona polega?
Poprzez kampanię chcemy zachęcić Polaków, jako polską mniejszość na Litwie, do tego, żeby
składali wnioski o zmiany zniekształconych imion i nazwisk, które są zlituanizowane, żeby w
końcu mogli mieć oryginalne imię i nazwisko nie tylko na nagrobkach po śmierci, ale także za
życia. Poprzez kampanię społeczną chcemy zachęcić, aby Polacy mieszkający na Litwie wzięli
sprawę w swoje ręce i zaczęli upominać się o swoje prawo do pisowni w oryginale swoich
imion i nazwisk. Poprzez kampanię zachęcamy polityków reprezentujących mniejszości
narodowe tu na Litwie, a także społeczników, osoby znane w środowisku naukowym czy
publicystycznym, żeby dali dobry przykład i składali za pomocą EFHR wnioski do sądów o
zmianie pisowni imion i nazwisk. Oryginalna pisownia imion i nazwisk jest w zasięgu naszej
ręki. Nadszedł czas obrony swojego dziedzictwa, tradycji, kultury i języka. Pokażmy, „żeśmy
nie gęsi i swoje imię i nazwisko mamy”. Zachęcamy. Jesteśmy pełnoprawnymi obywatelami
Litwy i mamy prawo do nazwiska naszych przodków i do poprawnej wersji naszych imion,
które w obecnej formie nie są ani litewskie, ani polskie. Naszej kampanii towarzyszy hasło:
Polskie imię i nazwisko jest teraz w modzie i Ty też bądź.
Europejska Fundacja Praw Człowieka zachęca zatem wszystkich do skorzystania z istniejącej możliwości wszczęcia, za
naszym pośrednictwem, procedury zmiany imienia i/lub nazwiska (np. zawierających
nielitewskie litery, kombinacje liter i podwójne litery). Upowszechnienie kampanii
pokazującej wspólne działanie społeczeństwa na rzecz pisowni nazwisk w oryginale może
przekonać rządzących o konieczności zmiany obowiązującego w tej kwestii prawa.
Przez wiele lat obrońcy praw mniejszości narodowych, przedstawiciele partii
Akcji Wyborczej Polaków na Litwie-Związku Chrześcijańskich Rodzin, nawoływali polską
mniejszość do czynnego udziału w tym projekcie, jakim jest składanie skarg dotyczących
pisowni nazwisk w sądach. Czy ktoś z przedstawicieli tej partii zdecydował się na
oryginalne imię i nazwisko?
Niestety, na razie nie mamy ani jednego polityka, który by wystąpił o zmiany. Być może ktoś
to zrobił, ale nie za pomocą fundacji, ponieważ też jest taka możliwość. Właśnie za pomocą
akcji „Mam prawo do oryginalnej pisowni imion i nazwisk” chcemy nakłonić tych, którzy o
tym mówią przez wiele lat i nakłaniają innych, aby sami pokazali przykład, że jest to bardzo
ważne. Godność człowieka rozpoczyna się od imienia i nazwiska. Jeżeli pozwolimy na
zniekształcenia imion i nazwisk, to wówczas pozwolimy na niszczenie całego polskiego
dorobku kulturowego. Powoli doprowadzamy do sytuacji, gdy polska mniejszość na Litwie
obojętnieje wobec tego faktu. A to jest początek asymilacji.
Ile już macie wygranych spraw w zakresie pisowni imion i nazwisk?
Fundacja wygrała już ponad 120 spraw w zakresie pisowni imion i nazwisk. Niestety, tylko
kilka z nich dotyczy przedstawicieli mniejszości narodowych na Litwie. Jest to na tyle
zadziwiające, biorąc pod uwagę ich liczebność na Litwie oraz fakt, że Europejska Fundacja Praw Człowieka przejmuje
wszelkie koszty pomocy prawnej. Dodatkowym argumentem przemawiającym za
przyłączeniem się do naszej inicjatywy jest to, że według oficjalnych statystyk aż kilka tysięcy
obywateli ma litewskie dokumenty z imieniem bądź nazwiskiem, w którym występują „rz”,
„nn”, „w”, „cz” oraz inne połączenia liter. Takie dane statystyczne jeszcze bardziej
potwierdzają postawę fundacji, iż nazwy osobowe nie powinny być lituanizowane. Europejska Fundacja Praw Człowieka podkreśla, że prawo do zapisu imienia i nazwiska w oryginale jest jednym z podstawowych
praw każdego obywatela wynikającym z prawa do życia prywatnego i osobistego oraz
przyrodzonej godności człowieka. Prawo do życia prywatnego to nie tylko prawo do
nazwiska czy imienia, ale również prawo do ich zmiany.
Od czego należy zacząć, jeżeli ktoś chce mieć w dokumentach zapisane imię i nazwisko w
oryginale?
Jeżeli ktoś chce przywrócić swoje oryginalne imię i nazwisko, to należy zacząć od kontaktu z
fundacją. Bezpłatną pomoc prawną w ramach inicjatywy „Mam prawo do oryginalnej
pisowni imion i nazwisk” świadczą prawnicy Europejskiej Fundacji Praw Człowieka oraz współpracujący z fundacją adwokaci
znanych kancelarii prawnych. Pomoc prawna obejmuje porady, sporządzanie dokumentów i
reprezentowanie w sądzie.
źródło: TVP Wilno/Honorata Adamowicz, fot. Getty Images /LightRocket/SOPA Images/ Karol Serewis
Więcej na ten temat