Kresowe Ateny #5

W dawnym Księstwie Żmudzkim, a dzisiejszej guberni kowieńskiej jest mała miejscowość – Kroże, zbudowana na równinie nad rzeką Krożętą. Z uwagi na wysoką rangę Kroż, miasta posiadającego zamek oraz kilka kościołów i klasztorów, nazywano je „Atenami Żmudzkimi”. Skąd ten termin? To przywołanie czasu antyku, kiedy w dawnej Grecji królowała wiedza, mądrość i dobre wykształcenie. Miasta dawnej Grecji i Anteny przede wszystkim są symbolem miejsca, gdzie kwitła wiedza, mądrość, edukacja. W dawnej RP miejscowości, które posiadały znakomite szkoły, które w swej wykładowej formule posiadały język łaciński, nawiązywały do czasów starożytnych, więc także do Aten. Działało tutaj jedno z najwybitniejszych kolegiów jezuickich, ufundowane w 1614 przez hetmana Chodkiewicza; m.in. wykładał tu Maciej Kazimierz Sarbiewski, wybitny poeta. Po kasacie zakonu jezuitów (1773) szkołę prowadzili karmelici, w 1817 szkołę zamieniono na gimnazjum, którym opiekował się Uniwersytet Wileński. W 1823 r. w gimnazjum powstało tajne antyrosyjskie stowarzyszenie polskich uczniów Czarnych Braci, wykryte przez władze carskie i poddane represjom. W 1842 gimnazjum przeniesiono do Kowna.