W Kownie rozpoczął się sezon pylenia, ale tym razem towarzyszy mu wyjątkowo niepokojące zjawisko – podwyższone zanieczyszczenie powietrza. Ozon, dwutlenek azotu oraz cząstki stałe, pochodzące głównie z ruchu samochodowego i przemysłu, dodatkowo obciążają układ oddechowy i mogą nasilać objawy alergii. Dlaczego tak się dzieje? Jak chronić siebie i swoich bliskich?
Na pytania odpowiada Simona Kašinskaitė, alergolog pracująca w Kowieńskich Klinikach (Kauno klinikos), specjalistka z wieloletnim doświadczeniem w leczeniu chorób alergicznych.
Czy zanieczyszczenie powietrza ma związek ze wzrostem liczby przypadków alergii?
W ciągu ostatniego stulecia obserwujemy stały wzrost liczby chorób alergicznych, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. Choć nie istnieje jednoznaczne wyjaśnienie tego zjawiska, wiadomo, że wpływają na to czynniki środowiskowe oraz styl życia, który uległ dużym zmianom w ostatnich dekadach. Zmodyfikowana dieta, aktywność fizyczna, nawyki higieniczne, zmiany mikrobiomu, a także nasilające się zanieczyszczenie powietrza i zmiany klimatyczne – to wszystko może mieć wpływ na rozwój i nasilenie objawów alergii.
Czy zanieczyszczone powietrze nasila objawy alergii i astmy?
Tak, zanieczyszczone powietrze – zarówno spaliny, jak i zanieczyszczenia przemysłowe – podrażnia błony śluzowe dróg oddechowych, zwiększając ich wrażliwość i nasilając objawy alergii. Udowodniono, że zanieczyszczenie powietrza pogarsza kontrolę objawów astmy i przyspiesza pogorszenie funkcji płuc. Warto też pamiętać, że zanieczyszczenie powietrza wewnątrz pomieszczeń, np. dymem tytoniowym, również znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia astmy.
Czym dokładnie jest alergia na pyłki i jak powstaje?
Alergia to reakcja nadwrażliwości wywołana przez specyficzne mechanizmy immunologiczne. Nadwrażliwością nazywa się sytuacja, gdy reakcja układu odpornościowego jest nieadekwatna do bodźca – jak w przypadku alergicznego nieżytu nosa, gdzie zapalenie błony śluzowej nosa wywołują niegroźne dla organizmu pyłki roślin. Mechanizmy rozwoju alergii są złożone i wciąż intensywnie badane. Ogólnie można powiedzieć, że alergia powstaje na skutek interakcji czynników środowiskowych z predyspozycjami genetycznymi.
Jakie pyłki najczęściej wywołują alergie w Litwie i kiedy ich stężenie jest największe?
Najczęściej są to pyłki drzew, traw, zbóż i chwastów. W krajach północnych, takich jak Litwa, najczęstszą przyczyną alergicznego nieżytu nosa są pyłki drzew – szczególnie brzozy, olszy i leszczyny – które uczulają wiosną (objawy mogą się pojawić już w lutym). W pierwszej połowie lata dominują trawy, zwłaszcza tymotka łąkowa, a także zboża, np. pszenica. Z kolei w drugiej połowie lata i jesienią kwitną chwasty, m.in. bylica, której pyłki mogą unosić się aż do pierwszych przymrozków. Warto dodać, że warunki pogodowe – suche, słoneczne i wietrzne dni – mogą znacząco zwiększyć stężenie pyłków w powietrzu.
Czy alergia na pyłki może się nagle pojawić u dorosłego?
Tak, alergia na pyłki może rozwinąć się w każdym wieku, nawet u osób dorosłych.
Jakie są najczęstsze objawy sezonowej alergii?
Do głównych objawów sezonowego alergicznego nieżytu nosa należą: zatkany nos, wodnisty katar, kichanie, a także swędzenie i zaczerwienienie oczu, gardła i podniebienia. W przypadku astmy mogą wystąpić napady duszności, świszczący oddech, kaszel i uczucie ciężkości w klatce piersiowej.
Jakie testy diagnostyczne są najskuteczniejsze w wykrywaniu alergii na pyłki?
Najczęściej stosuje się testy skórne punktowe, których wynik można uzyskać już po około 20 minutach. Należy jednak pamiętać, by przez co najmniej 5 dni przed badaniem nie przyjmować leków antyhistaminowych. Alternatywą są badania krwi na obecność swoistych przeciwciał IgE przeciwko określonym alergenom – przed tym badaniem nie trzeba odstawiać leków, ale na wynik czeka się dłużej.
Jakie metody leczenia są najskuteczniejsze – czy wystarczy leków antyhistaminowych, czy potrzebna jest immunoterapia?
W leczeniu alergicznego nieżytu nosa są ważne trzy aspekty: unikanie alergenów, leczenie farmakologiczne i swoista immunoterapia alergenowa. Leki antyhistaminowe są stosowane w leczeniu łagodnych lub umiarkowanych objawów. W przypadku cięższych objawów stosuje się również donosowe glikokortykosteroidy. Immunoterapia to jedyna metoda leczenia, która "przyzwyczaja" organizm do alergenu i może zahamować rozwój choroby. Zaleca się ją w przypadkach ciężkich, opornych na leczenie farmakologiczne.
Jak radzić sobie z alergią na zewnątrz, gdy zanieczyszczenie powietrza jest bardzo wysokie?
W takich sytuacjach należy ograniczyć przebywanie na świeżym powietrzu, zwłaszcza w suche, wietrzne dni. Zaleca się noszenie okularów, maseczki i nakrycia głowy. Po powrocie do domu dobrze jest umyć twarz, ręce i zmienić ubranie. Stężenie pyłków w powietrzu można śledzić za pomocą aplikacji, np. Pasyfo, Mask-air itp.
Jakie są najnowsze metody leczenia alergii?
Obecnie stosuje się leki przeciwhistaminowe nowej generacji – nie powodują senności i działają dłużej. Trwają także badania nad nowymi formami immunoterapii, które mają być skuteczniejsze, mniej inwazyjne i bardziej dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Jakie mity na temat alergii najczęściej powtarzają pacjenci?
Jednym z najczęstszych mitów jest przekonanie, że alergia pojawia się wyłącznie w dzieciństwie. Tymczasem objawy mogą wystąpić i u dorosłych. Kolejny mit to przekonanie, że alergia może „sama przejść” – niestety, alergia na pyłki w większości przypadków utrzymuje się przez całe życie.
Wiedza na temat alergii pyłkowej to pierwszy krok do skutecznego radzenia sobie z jej objawami. Im więcej wiemy o przyczynach, objawach i możliwościach leczenia, tym łatwiej nam świadomie dbać o własne zdrowie – i unikać niepotrzebnych mitów czy błędnych przekonań. Dziękujemy za rozmowę i cenne wskazówki. Mamy nadzieję, że ten wywiad przyczyni się do lepszego zrozumienia tej choroby i zachęci do świadomego dbania o zdrowie.
