Według spisu powszechnego ludności z 2021 r. na Litwie mieszkało 2251 Romów. Już od dawna wiadomo, że poprawną nazwą tego nieposiadającego swojego terytorium narodu jest słowo Romowie. Na temat tej grupy etnicznej nadal krąży jednak wiele błędnych uprzedzeń, które wypływają głównie z niewiedzy i braku edukacji.
Dzisiaj, 8 kwietnia, obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Romów – z tego powodu warto obalić te krzywdzące stereotypy!
Stereotypy – skąd się wzięły?
Na przestrzeni wieków w całej Europie Romowie (wraz z Żydami) stanowili mniejszości, które najbardziej ucierpiały z powodu dyskryminacji ze względu na rzekomą „niższość” narodu i wynikające z tego negatywne stereotypy. Stereotypy i uprzedzenia wobec Romów są tak głęboko zakorzenione w kulturze europejskiej, że często nie są postrzegane jako mit, nie są analizowane, a po prostu od razu traktowane są jako fakt. Negatywne zachowanie jednej osoby zwykle odnosi się automatycznie do wszystkich „Cyganów” (bez rozróżnienia poszczególnych grup Romów), przypisuje się je kulturze romskiej, a nie jednostce, tym samym stosując wobec przedstawicieli tej grupy etnicznej obraźliwe i niepoprawne słownictwo. Jednak jakie stereotypy są najczęstsze?
Najczęstsze stereotypy dot. Romów
Stereotyp: „Romowie to przestępcy”
Rzeczywistość: Statystyki przestępczości w niektórych krajach rzeczywiście wskazują na wyższe wskaźniki przestępczości wśród ludności romskiej, jednak trzeba pamiętać o tym, że w przypadku osoby zidentyfikowanej jako Roma istnieje o wiele większe prawdopodobieństwo zatrzymania i przeszukania przez policję, aresztowania, oskarżenia o popełnienie przestępstwa niż w przypadku członka „lokalnej” ludności o białej skórze. Ważnym aspektem jest też fakt, że skazani Romowie częściej otrzymują dłuższe kary pozbawienia wolności, przez co więcej Romów przebywa w więzieniach. Twierdzenie, że Romowie są skłonni do przestępczości, wysuwane na podstawie statystyk i liczby Romów przebywających w więzieniach, jest zatem często niedokładne. O wiele częściej jest tak, że to Romowie są ofiarami przestępstwa (najczęściej na tle rasowym).
Stereotyp: „Współcześni Romowie tułają się po Europie”
Rzeczywistość: Przez wieki Romowie nie mieli innego wyjścia, jak tylko ciągle się przeprowadzać ze względu na to, że nieustannie byli siłą wypędzani, spotykali się z dyskryminacją i przemocą. Teraz większość Romów w Europie Wschodniej i Zachodniej od pokoleń prowadzi osiadły tryb życia. Jedynie niewielka liczba Romów, głównie w Europie Zachodniej, przemieszcza się z miejsca na miejsce.
Stereotyp: „Rodzice młodych Romów nie propagują edukacji i stronią od nauki w szkole”
Rzeczywistość: Rodzice romscy często mają małe zaufanie do instytucji oświaty ze względu na to, że ich dzieci są narażone na dyskryminację, poniżanie, szykany i wykluczenie ze społeczności szkolnej. Nie chodzi tu tylko o to, że uczniowie stronią od przyjaźni z Romami ze względu na stereotypy, ale też o to, że w niektórych krajach umieszcza się Romów w oddzielnych klasach, w których jakość nauczania jest znacznie niższa. Oprócz tego w szkołach, na lekcjach, historia Romów przedstawiana jest w negatywnym świetle lub ignorowana. Na dodatek wpływ na edukację (lub jej brak) w rodzinach romskich ma też sytuacja finansowa rodziny – czasami rodzice wolą, aby ich dzieci generowały dodatkowy dochód, pracując.
Stereotyp: „Romowie są leniwi i nie chcą pracować”
Rzeczywistość: Większość Romów nie ma dostępu do pracy ze względu na wysoki poziom dyskryminacji, z jaką się spotykają, a zakorzenione stereotypy szczególnie utrudniają Romom dostęp do zatrudnienia. Na przykład w ankiecie przeprowadzonej na Litwie stwierdzono, że 82,4% ankietowanych Romów jako jedną z głównych przyczyn swojego bezrobocia wskazało uprzedzenia i negatywne postawy osób zatrudniających, a 47% ankietowanych pracodawców uważało, że przedstawicielom tej grupy etnicznej prawdopodobnie nie zostanie zaproponowana praca w ich firmie. Te niskie wskaźniki zatrudnienia wśród Romów wynikają głównie z tego rodzaju dyskryminacji i niskiego poziomu wykształcenia. Kiedy pracodawcy muszą zmniejszyć zatrudnienie, to właśnie Romowie zwalniani są w pierwszej kolejności. Należy zatem kwestionować i przezwyciężać stereotypy, tak, aby Romowie mieli równe szanse na rynku pracy. Zdarza się, że nawet jeśli przedstawiciele tej społeczności mają pracę, to jest ona tak słabo płatna, że nadal pozostają biedni.
Stereotyp: „Wszyscy Romowie z Europy Wschodniej przybywają do Europy Zachodniej, aby żebrać”
Rzeczywistość: Z powodów ekonomicznych i politycznych (podobnie jak wielu innych obywateli krajów Europy Wschodniej) Romowie ze Wschodu wyemigrowali do Europy Zachodniej w poszukiwaniu zarobku. Przyjechali tu z nadzieją, że znajdą lepsze życie, ale zawiedli się, co wymusiło na nich decyzję o dalszej emigracji. Z powodu dyskryminacji i wykluczenia społecznego, których doświadczają także teraz, często zmuszeni są do tego, żeby żebrać, aby przeżyć.
Zdecydowanie warto bardziej otworzyć się na mniejszości narodowe wokół nas i nie patrzeć na ich członków przez pryzmat stereotypów, bo jak widzimy, często są one błędne. Ograniczają nie tylko nasz światopogląd, ale (dosłownie) psują też życie przedstawicieli grup etnicznych.
Artykuł powstał na podstawie raportu „Promoting Social Inclusion of Roma A Study of National Policies” Arūnasa Poviliūnasa oraz na podstawie badań przeprowadzonych przez Komisję Europejską „The Situation of Roma in an Enlarged European Union – employment & social affairs”.
W dzisiejszym serwisie informacyjnym „Info Wilno” o godz. 19.00 więcej nt. obchodów Międzynarodowego Dnia Romów.
