Polskie miejsca pamięci w Rosji systematycznie likwidowane

Polskie miejsca pamięci w Rosji systematycznie likwidowane, fot. Klaudia Radecka/NurPhoto via Getty Images
Polskie miejsca pamięci w Rosji systematycznie likwidowane, fot. Klaudia Radecka/NurPhoto via Getty Images

Od listopada 2022 roku w Rosji usunięto kilkanaście pomników oraz tablic upamiętniających obywateli Polski. Część z nich znajdowała się na cmentarzach. Większość odnosiła się do osób prześladowanych przez reżim stalinowski i zesłanych na Syberię.

W grudniu 2024 roku zniszczono kompleks pomników w miejscowości Borowicze-Jogła w obwodzie nowogrodzkim, który upamiętniał żołnierzy Armii Krajowej zmarłych w sowieckich obozach. Trzy miejsca pamięci położone w niewielkiej odległości od siebie zostały całkowicie zdewastowane. Kompleks obozów w Borowiczach należał do głównych punktów deportacyjnych dla żołnierzy AK i Batalionów Chłopskich w latach 1944–1946 – przewinęło się przez niego ponad 6 tysięcy Polaków.


W październiku 2024 roku z cmentarza Lewaszowskie Pustkowie koło Petersburga usunięto symboliczną makietę w miejscu wcześniej zdemontowanego w tajemnicy polskiego krzyża. Pracownica cmentarza, nagrana przez portal Rusnews, tłumaczyła, że realizuje polecenie likwidacji „nielegalnego pomnika”. Symboliczna konstrukcja miała przypominać o usuniętym krzyżu z 2023 roku.


Rok wcześniej, w październiku 2023 roku, zniknęła tablica upamiętniająca Jana Stanisława Jankowskiego, jednego z liderów Polskiego Państwa Podziemnego, który zmarł w więzieniu we Włodzimierzu w 1953 roku. Wraz z nią zdemontowano też tablicę ku czci błogosławionego Klemensa Szeptyckiego oraz innych działaczy z Litwy i Japonii. Cała ściana pamięci została zlikwidowana.


We wrześniu 2023 roku władze Jakucka zdemontowały pomnik ku czci zesłanych Polaków – badaczy Syberii, m.in. Wacława Sieroszewskiego, Edwarda Piekarskiego, Jana Czerskiego i Aleksandra Czekanowskiego. Zniesiono również tablice wspominające represjonowanych od XVII do XX wieku.


W tym samym miesiącu pod Workutą w Republice Komi usunięto pomnik ofiar obozów pracy – wśród nich byli żołnierze Wojska Polskiego i cywile wywiezieni ze wschodnich ziem II RP. Pomnik został postawiony w 1997 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Łagierników AK oraz rosyjskiego Memoriału.


W lipcu 2023 roku z Lewaszowskiego Pustkowia zniknął granitowy krzyż z napisem „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”, poświęcony na początku lat 90. przez lokalną Polonię. Powody usunięcia były niejednoznaczne – według różnych źródeł mógł zostać zniszczony przez wandali lub w wyniku wypadku.


W czerwcu 2023 roku w obwodzie swierdłowskim usunięto krzyże i tabliczki z grobów polskich zesłańców, a w Republice Buriacji zdewastowano pomnik upamiętniający uczestników powstania zabajkalskiego z 1866 roku.


W maju 2023 roku w Piwowarisze pod Irkuckiem zlikwidowano symboliczną mogiłę oraz litewski drewniany krzyż. Oficjalnie podano, że przyczyną była reorganizacja przestrzeni cmentarnej – w tym przypadku wyjątkowo wskazano odpowiedzialną instytucję.


W kwietniu 2023 roku w Kraju Permskim zniszczono pomnik ufundowany przez organizację litewską w 2016 roku, upamiętniający zesłańców – Litwinów i Polaków – pochowanych w osadzie Galaszor.


11 listopada 2022 roku – w polskie Święto Niepodległości – w obwodzie tomskim zniszczono trzy znaki pamięci. Tablice i krzyże upamiętniające ofiary stalinowskich represji zniknęły z Tomska, a także z wsi Biełostok i Połozowo – dawnych osad polskich. Miejsca te upamiętniały m.in. ofiary tzw. operacji polskiej NKWD.


Według BBC Russia, fala usuwania pomników rozpoczęła się na szeroką skalę po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku. Likwidowane są nie tylko upamiętnienia ofiar represji, ale także pomniki żołnierzy z zagranicy, w tym fińskich czy włoskich.

źródło: PAP, fot. Klaudia Radecka/NurPhoto via Getty Images
Więcej na ten temat