Połączone litery „P” i „W” tworzą jeden z najpopularniejszych symboli patriotycznych. Czy wiecie jednak jak przebiegała historia tworzenie słynnej „Kotwicy” i kto był jej autorem?
Od początku istnienia Polskiego Państwa Podziemnego, władze konspiracyjne poszukiwały stylizacji graficznej mogącej zostać wykorzystanej w propagandowej walce z okupantem. Biuro Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK ogłosiło konkurs na takie przedstawienie, które byłoby łatwe do wykonania, a jednocześnie na tyle sugestywne stanowiąc, by stanowiło wyrazisty znak polskiego podziemia. W konkursie wyłoniono dwie prace: „dwa miecze grunwaldzkie” i „Kotwicę” wykonaną z połączenia liter „P” i „W”. Ostatecznie wygrała „Kotwica”.
16 kwietnia 1942 r. w „Biuletynie Informacyjnym” został opublikowany artykuł o coraz większej popularności znaku malowanego na murach w różnych miejscach Warszawy. Autor tekstu dawał do zrozumienia, że w przedstawieniach tego symbolu jest: „chęć pokazania wrogowi, że mimo wszystko – nie złamał naszego ducha…”.
Na temat autorstwa „Kotwicy” toczyła i toczy się dyskusja. Pracownik Biura Informacji i Propagandy Komendy głównej AK, Władysław Bartoszewski, w artykule opublikowanym w 1959 r. w „Stolicy”, twierdził, że pomysł graficznego przedstawienia złączonych liter P i W pojawił się „w gronie kobiet zorganizowanych w Wawrze”. Na temat faktu, że znak „Kotwicy” został wyłoniony w drodze tajnego konkursu zorganizowanego przez Komisję Propagandy Okręgu Warszawa ZWZ, wypowiedział się Czesław Michalski w swoich wspomnieniach Wojna warszawsko-niemiecka. Pamiętnik Wawerczyka (Warszawa 1971). Wspomniał on, że na konkurs nadesłano 27 prac, z których wyłoniono dwie spełniające warunki regulaminu. Jedną ze stylizacji graficznych był właśnie znak „Kotwicy”. Zdaniem Michalskiego symbol został opracowany w jednym z żeńskich zespołów harcerskich, a jego pomysłodawczynią miała być Anna Smoleńska „Hanka”. Postać wybitnej działaczki harcerskiej jako twórczyni znaku „Kotwicy” powszechnie przyjęła się w opinii publicznej i w środowisku historyków-amatorów oraz publicystów.
W warunkach konspiracyjnych znak „Kotwicy” stał się podstawowym symbolem graficznym Polskiego Państwa Podziemnego, jego wymowa wiązała się przede wszystkim z niezłomnością narodu i jego niezachwianą walką z okupantem, a także stanowiła alegorię silnego, trwałego zakorzenienia w wartościach moralnych i tradycjach niepodległościowych. Przedstawianie znaku dawało nadzieję i krzepiło serca. Jego wykonywanie stawało się jednak czymś więcej niż przesłaniem ideologicznym, gdyż umieszczanie go na zdobycznym sprzęcie niemieckim w czasie Powstania Warszawskiego określało status własnościowy pojazdów i broni służących Powstańcom. Warto zaznaczyć, że komendant AK, gen. Stefan Rowecki „Grot” wydał rozkazy o upowszechnianiu „Kotwicy” jako symbolu sabotażu i dywersji Armii Krajowej. W rozkazach z 18 lutego i 13 marca 1943 r. nakazywał, aby akcje przeprowadzane przez AK były sygnowane tym właśnie znakiem.
W okresie okupacji niemieckiej „Kotwica” była najczęściej malowana przez harcerzy z Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”. Dwie warszawskie „Kotwice” były najsłynniejsze: na werandzie cukierni Lardellego i cokole pomnika Lotnika.
Po wojnie symbol Polski Walczącej pojawił się w odznaczeniach: Krzyż Armii Krajowej, Warszawski Krzyż Powstańczy. W 1994 r. metalową „Kotwicę” o wysokości 12 metrów umieszczono na Kopcu Czerniakowskim. W 2003 r. Znak Polski Walczącej został umieszczony na budynku PAST-y przy ul. Zielnej 39, gdzie mieści się siedziba Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Znak Kotwicy pojawił się także na ścianie widokowej Muzeum Powstania Warszawskiego i w logo muzeum. Liczne stylizacje znaku widnieją na sztandarach organizacji kombatanckich, a także na sztandarach i naszywkach mundurowych kilkudziesięciu współczesnych jednostek wojskowych, które dziedziczą tradycję formacji konspiracyjnych.
źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego, fot. Getty Images/Jaap Arriens
Więcej na ten temat
