Rossa – perła wileńskich ogrodów pamięci [fotogaleria]

Cmentarz na Rossie założono w 1801 r. W skład zespołu cmentarnego wchodzi: Stara Rossa (1801), Nowa Rossa (1847) i Cmentarz Wojskowy (1920) wraz z mauzoleum Matki i Serca Syna (1936), które zajmują razem terytorium 10,8 ha. 

W 1965 r. cmentarz zamknięto dla pochówków, a w 1969 r. wpisano go do rejestru zabytków narodowych Litwy. W tym okresie dokonano inwentaryzacji pomników oraz nagrobków, których na Rossie jest ok. 26 tys. 

Od 1990 r. konserwacją zabytkowych nagrobków zajmuje się miejscowy Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą.

Metryki pogrzebowe wskazują, że jako pierwszy na cmentarzu w roku 1801 pochowany został mer Wilna Jan Müller. 

W 1802 r. wzniesiono na terenach Starej Rossy pierwsze katakumby, a w 1814 r. miało miejsce pierwsze powiększenie obszaru o tereny nazywane obecnie Wzgórzem (Górką) Literatów . 

Cmentarz uznawano za elitarny, chowano tam osoby zasłużone lub stojące wyżej w hierarchii społecznej. Pośród znanych osób pochowanych na Starej Rossie są m.in.: profesor Uniwersytetu Stefana Batorego, historyk Joachim Lelewel; ojciec Juliusza Słowackiego – Euzebiusz Słowacki; brat marszałka, senator Adam Piłsudski; pierwsza żona marszałka, Maria Piłsudska; pisarz Władysław Syrokomla; archeolog i kolekcjoner Eustachy Tyszkiewicz; ziemianin, bankier i filantrop Józef Montwiłł; litewski malarz i kompozytor Mikalojus Čiurlionis; litewski polityk i działacz społeczny, jeden z sygnatariuszy aktu niepodległości Litwy 1918 r. Jonas Basanavičius.

W 1847 r. po drugiej stronie ul. Listopadowej powstała nowa nekropolia tzw. Nowa Rossa. Pierwsze pochówki na tym terenie miały miejsce od ok. 1847 r. 

Spoczywają tu mieszkańcy Wilna oraz żołnierze polegli w latach 1919–1920. Mogiły żołnierzy tworzą część nazywaną Cmentarzem Wojskowym Polsko-Litewskim. 

W centralnym punkcie kwatery żołnierzy polskich znajduje się kolumna z napisem „Wilno swoim wybawcom”.

Piłsudski miał takie życzenie – aby po śmierci jego serce znalazło się blisko jego żołnierzy w Wilnie. 

„Nie wiem, czy nie zechcą mnie pochować na Wawelu. Niech! Niech tylko moje serce wtedy zamknięte schowają w Wilnie, gdzie leżą moi żołnierze, co w kwietniu 1919 r. mnie jako wodzowi Wilno jako prezent pod nogi rzucili…”. 

Życzenie Marszałka spełniono w 1936 r. Mauzoleum znajduje się w samym środku kwatery żołnierskiej, gdzie spoczywają przede wszystkim ochotnicy walk o Wilno z lat 1919–1920 oraz żołnierze próbujący w 1944 r. zdobyć miasto w operacji „Ostra Brama”. 

Cmentarz na Rossie to swoista księga historyczna, w której jest mnóstwo bohaterów o różnych losach. 

Spacerując krętymi dróżkami wiodącymi przez porośnięte drzewami wzgórza, można cofnąć się w czasie, zachwycać się pięknymi pomnikami, które rozsypane po całym cmentarzu wyglądają niczym dzieła sztuki.