Polskie dzieci na Litwie uczą się z przestarzałych polskich podręczników lub wydanych po litewsku

„Informacje o ocenianych podręcznikach, podręcznikach wydanych za granicą do nauki języka obcego, a także podręcznikach przygotowanych i opublikowanych w krajach Unii Europejskiej do nauki języków ojczystych nauczanych w szkołach mniejszości narodowych na Litwie są zamieszczone w bazie danych, zgodnie z procedurą ustaloną przez instytucję odpowiedzialną za zarządzanie bazą danych” – podano w komunikacie. 

Podręczniki są zarejestrowane w Narodowej Agencji Edukacji. Jak poinformowano, w tej bazie nie ma zarejestrowanych podręczników wydanych w Polsce. „Nauczyciel ma jednak prawo do korzystania na lekcjach z różnorodnych narzędzi dydaktycznych, w tym publikowanych za granicą. Ustawa o oświacie Republiki Litewskiej stanowi, że nauczyciel ma prawo oferować swoje indywidualne programy; dobierać sposoby i formy działalności pedagogicznej”. Ustawa stanowi również, że „nauczyciel musi pielęgnować silne postawy moralne, obywatelskie, narodowe i patriotyczne uczniów, szacunek do rodziców, gwarantować rozwój ich osobowości kulturowej oraz przekazywać treści edukacyjne w zrozumiałym i poprawnym języku litewskim, gdy akty prawne przewidują, że odpowiednie treści edukacyjne są przekazywane w języku litewskim”. 

Nieaktualne podręczniki po polsku 

Trudności w aktualizacji podręczników w językach mniejszości narodowych wynikają z tego, że rynek wydawniczy rzadziej publikuje podręczniki w małym nakładzie ze względu na wyższe koszty w przeliczeniu na jeden podręcznik, co uniemożliwia szkołom ich zakup. 

– Jeżeli dzisiaj w polskich szkołach uczniowie mają podręczniki wydane po polsku, to są one po prostu przestarzałe. Odpowiedniki tych podręczników w języku litewskim są o kilka lat nowsze. Na przykład, mamy 12-letni podręcznik z matematyki wydany po polsku, w którym w zadaniach występują lity. Wymiana waluty nastąpiła w 2015 r., więc niektórzy uczniowie nawet nie wiedzą, co to za waluta. Z kolei mamy nowy podręcznik w języku litewskim, który jest z ciekawszą oprawą graficzną i treścią, jest on bardziej nowoczesny. Być może dlatego wybór pada na te litewskie podręczniki. Poza tym mieliśmy zdalne nauczanie, nauka odbywała się również za pośrednictwem portali internetowych w języku litewskim, np. Eduka – podręczniki i portal są wyłącznie w języku litewskim. Oczywiście, że ta sytuacja jest niedobra. Szkoła przystosowuje się do tych warunków, które ma – mówi dla TVP Wilno Adam Błaszkiewicz, dyrektor Gimnazjum im. św. Jana Pawła II w Wilnie. 

W starszych klasach – po litewsku 

Józef Kwiatkowski, prezes Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”, w rozmowie z TVP Wilno powiedział, że obecnie w wielu polskich szkołach korzysta się z podręczników w języku litewskim. Powodem jest brak jakościowych, nowoczesnych wydań w języku polskim, a w starszych klasach uczniowie sami wybierają naukę z litewskich podręczników, ponieważ maturę będą musieli zdawać po litewsku. Jak zaznaczył rozmówca, od 1. do 12. klasy nauka w polskich szkołach odbywa się w języku polskim, z użyciem podręczników tłumaczonych z języka litewskiego na język polski. Niestety, tłumaczenie podręczników na język polski z powodów finansowych nie nadąża za podręcznikami litewskimi, dlatego, jak mówi Kwiatkowski, polskie podręczniki są przestarzałe. Jeżeli np. litewski podręcznik został wydany w 2010 r., to byłoby dobrze, gdyby polski podręcznik był wydany chociaż w 2012 r. 

– Podręczniki są przetłumaczone, ale przecież zeszyty ćwiczeń są wyłącznie w języku litewskim, to wtedy też jest lżej i uczyć się z litewskich podręczników. Problem polskich podręczników, chociażby tych przestarzałych, jest jeszcze w tym, że ich nikt nie dodrukowuje. A wiemy, że z każdym rokiem jest ich mniej. To gdzieś ktoś zgubi, to niszczeją. Uczniowie klas 11–12, gdy wybierają dany przedmiot jako państwowy, też wolą korzystać z litewskich podręczników, lżej jest przygotowywać się do egzaminu, ponieważ egzamin państwowy muszą składać w języku litewskim – dodaje Józef Kwiatkowski. 

Zapytaliśmy prezesa stowarzyszenia, czy uczniowie, ucząc się z przestarzałych podręczników, mogą mieć z tego powodu problemy podczas egzaminów maturalnych? 

– Mogą, na pewno mogą. Choć program nauczania jest ten sam dla szkół mniejszości narodowych, jak i dla litewskich – wskazuje Józef Kwiatkowski. Upatruje on problem również w innej kwestii. – Teraz, gdy ze wszystkich przedmiotów będą wdrażane nowe programy nauczania, to czy będą drukowane polskie podręczniki? Myślę, że nie, bo trzeba w to zainwestować ogromne pieniądze. Być może w przyszłości i zaczną tłumaczyć na polski, ale nie tak szybko – obawia się prezes. 

Mama dzieci uczących się w jednej z polskich szkół w rejonie solecznickim w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” powiedziała, że jej córka, która uczy się w 6. klasie, wszystkie podręczniki, oczywiście poza językiem litewskim, ma po polsku. Szkoła zapewnia podręczniki z historii, matematyki, przyrody czy geografii w języku ojczystym. 

– Są one wydane na Litwie i zatwierdzone przez ministerstwo oświaty. Jeżeli chodzi o zeszyty ćwiczeń do poszczególnych przedmiotów, to są one po litewsku. Problem zaczyna się w klasach starszych. Uczniowie zdają maturę w języku państwowym, stąd, żeby uniknąć pomyłek na egzaminie, muszą opanować terminologię po litewsku i dlatego w starszych klasach uczniowie korzystają już raczej z podręczników wydanych po litewsku – wskazuje mama. 

Błędy w arkuszach egzaminacyjnych 

Jak dodaje, uczniowie na egzaminie, np. z matematyki, otrzymują arkusze egzaminacyjne wydrukowane po litewsku, a u dołu, pod kreską, mają podane tłumaczenie jednego lub drugiego terminu z litewskiego na polski albo rosyjski. Co jest dla niej niedopuszczalne i karygodne, czasami takie tłumaczenia są błędne i wprowadzają w błąd ucznia, który i tak już przeżywa stres z powodu egzaminu, a jeszcze musi się dodatkowo zastanawiać, kto ma rację: on czy ten, kto układał zadania. 

– Zastanawiam się, jak w tej sytuacji instytucja, która nie potrafi kompetentnie ułożyć i przetłumaczyć zadań, może sprawdzać potem wiedzę ucznia? – pyta retorycznie mama. 

Podręczniki do nauki języka ojczystego z Polski 

Uczniowie polskich szkół języka ojczystego uczą się z podręczników Gdańskiego Wydawnictwa Oświatowego. Ministerstwo oświaty Litwy wprowadziło nową regulację prawną, która umożliwiła szkołom mniejszości narodowych zakup podręczników do nauki języka ojczystego wydanych w krajach Unii Europejskiej na okres przejściowy, czyli do czasu opracowania nowych podręczników wydanych na Litwie lub adaptacji podręczników. Po otrzymaniu zgody z ministerstwa na zakup książek w Polsce,, zrobione zostało wstępne rozeznanie wśród nauczycieli co do konkretnych propozycji wydawniczych. Poloniści zasugerowali wybór dla klas starszych podręczników Gdańskiego Wydawnictwa Oświatowego.