Sztuczna inteligencja na dobre zadomowiła się w naszym codziennym życiu – pomaga w pracy, usprawnia edukację, a także dostarcza rozrywki. Jednak wraz z jej dynamicznym rozwojem rośnie również liczba zagrożeń, również dla najmłodszych użytkowników internetu, którzy co do zasady lepiej radzą sobie zarówno z korzystaniem z AI, jak i rozróżnianiem jej wytworów od pracy człowieka.
Eksperci podkreślają, że SI może stać się zarówno narzędziem wspierającym rozwój dzieci, jak i mechanizmem niosącym ryzyko naruszenia ich prywatności, manipulacji informacyjnej czy narażenia na cyberprzestępczość. Jak więc skutecznie chronić dzieci w cyfrowej rzeczywistości? Na to pytanie starali się odpowiedzieć specjaliści podczas forum "Krytyczne myślenie kontra sztuczna inteligencja: jak chronić dzieci w przestrzeni cyfrowej?", zorganizowanym przez Państwową Służbę Ochrony Praw Dziecka i Adopcji, działającą przy Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej.
Nowe zagrożenia w cyfrowej przestrzeni
lma Skuodienė, dyrektor Państwowej Służby Ochrony Praw Dziecka i Adopcji, zwraca uwagę na zmieniające się oblicze zagrożeń. Kiedyś bezpieczeństwo dziecka utożsamiano głównie ze środowiskiem domowym i szkolnym. Dziś jednak największe ryzyko przeniosło się do przestrzeni cyfrowej, gdzie dzieci codziennie korzystają z mediów społecznościowych, gier online, czy aplikacji mobilnych.
– Dzieci zanurzają się w wirtualnym świecie od najmłodszych lat, a to, co tam spotykają, często pozostaje poza kontrolą dorosłych. Dlatego kluczowe jest, abyśmy – jako społeczeństwo, rodzice, nauczyciele i decydenci – dbali o ich bezpieczeństwo i uczyli ich krytycznego podejścia do treści, które konsumują – podkreśla dyrektor.
Sztuczna inteligencja – ryzykowna rewolucja
Tomas Krilavičius, prezes stowarzyszenia „Infobalt” i członek Litewskiego Stowarzyszenia Sztucznej Inteligencji, zwraca uwagę, że SI to jedno z najpotężniejszych narzędzi współczesności, które może być zarówno sprzymierzeńcem, jak i zagrożeniem.
Sztuczna inteligencja zmienia świat w błyskawicznym tempie. Wciąż jednak nie mamy pełnej kontroli nad jej działaniem, a to rodzi obawy – szczególnie w kontekście ochrony dzieci – zaznacza ekspert.
Zagrożenia te obejmują m.in. wykorzystanie SI do manipulowania dziećmi poprzez spersonalizowane treści, które mogą wpływać na ich zachowania i nawyki cyfrowe poprzez m.in. zwiększenie liczby godzin spędzanych przed ekranem. Dodatkowo, algorytmy mogą zbierać i wykorzystywać dane osobowe dzieci w celach reklamowych, a nawet prowadzić do kradzieży tożsamości.
Klucz do bezpieczeństwa
Eksperci zgodnie podkreślają, że kluczowym sposobem ochrony dzieci przed negatywnymi skutkami SI jest edukacja i rozwijanie krytycznego myślenia. Krilavičius uważa, że zamiast ograniczać dzieciom dostęp do nowych technologii, powinniśmy nauczyć je rozpoznawać zagrożenia i odpowiedzialnie korzystać z narzędzi SI.
Zamiast zakazywać dzieciom korzystania ze sztucznej inteligencji, powinniśmy uczyć je zadawania pytań, weryfikowania informacji i krytycznego myślenia. To umiejętności, które pomogą im nie tylko w życiu online, ale i offline – podkreśla członek Litewskiego Stowarzyszenia Sztucznej Inteligencji.
Rola rodziców i mediów w ochronie dzieci
Ekspertka ds. monitorowania mediów, J. Stankuvienė, zauważa, że internet działa niczym „odkurzacz danych”, zbierając informacje o dzieciach przez aplikacje, gry i platformy edukacyjne. Dlatego tak istotne jest, by rodzice mieli świadomość, jakie treści i mechanizmy są wykorzystywane w internecie.
Rodzice często nieświadomie udostępniają w sieci prywatne informacje o swoich dzieciach. Dlatego niezwykle ważne jest, by edukować także dorosłych, jak odpowiedzialnie zarządzać danymi w sieci – dodaje ekspertka.
Zdaniem przedstawicieli mediów, ich rola w procesie ochrony dzieci w przestrzeni cyfrowej jest kluczowa. Media powinny nie tylko edukować dorosłych w zakresie bezpieczeństwa cyfrowego, ale także dawać dzieciom przestrzeń do wyrażania własnej opinii na temat ich obecności w sieci.
Musimy pamiętać, że dzieci mają prawo do własnego głosu i powinny być aktywnie angażowane w kształtowanie cyfrowej rzeczywistości. Warto uwzględniać ich perspektywę, bo to one najlepiej rozumieją, jak funkcjonuje świat online.
Regulacje prawne – klucz do bezpieczniejszej przyszłości?
Oprócz edukacji i działań na poziomie społecznym, kluczowe są również regulacje prawne. Unia Europejska wprowadza szereg przepisów mających na celu ochronę dzieci w przestrzeni cyfrowej.
Jednym z nich jest AI Act – kompleksowa regulacja klasyfikująca systemy AI według poziomu ryzyka. Ustawa ta przewiduje m.in. zakaz wykorzystywania sztucznej inteligencji do manipulowania dziećmi oraz obowiązek przeprowadzania rygorystycznych ocen ryzyka dla narzędzi wykorzystywanych w edukacji.
Pomimo pozytywnego odbioru, eksperci zaznaczają, że skuteczność tych regulacji zależy od ich prawidłowego wdrożenia. Stefano Rimini, międzynarodowy doradca ds. polityki cyfrowej w UNICEF, podkreśla, że sam fakt istnienia przepisów nie gwarantuje ich przestrzegania – kluczowe jest ich konsekwentne egzekwowanie oraz monitorowanie wpływu na dzieci.
SI a przyszłość zatrudnienia i życia społecznego
Automatyzacja i rozwój SI zmieniają rynek pracy, co wpływa na przyszłe pokolenia. Szacuje się, że około 65 proc. dzieci rozpoczynających dziś naukę, będzie pracować w zawodach, które jeszcze nie istnieją. Aby sprostać nowym wyzwaniom, kluczowe będzie kształtowanie kompetencji cyfrowych, kreatywności oraz zdolności adaptacyjnych. Dzieci powinny uczyć się krytycznego myślenia, rozwiązywania problemów oraz pracy zespołowej w dynamicznie zmieniającym się środowisku. Równie ważne będzie rozwijanie umiejętności związanych z etyką technologiczną oraz świadomego i odpowiedzialnego korzystania z AI.
Cyfrowa przyszłość dzieci w naszych rękach
W obliczu dynamicznych zmian technologicznych kluczowe stają się edukacja, rozwój krytycznego myślenia i świadome korzystanie z nowych technologii. Równocześnie konieczne jest wprowadzenie skutecznych regulacji prawnych, które będą chronić najmłodszych użytkowników internetu przed niepożądanymi konsekwencjami cyfrowego świata.
Eksperci zgodnie podkreślają – bezpieczeństwo dzieci w cyfrowej rzeczywistości zależy od nas wszystkich. To rodzice, nauczyciele, media i decydenci mają wpływ na to, jak sztuczna inteligencja kształtować będzie przyszłe pokolenia.
